Hỉ, nộ, ái, ố là gì? Làm gì để tu tâm, dưỡng tánh?

Trong cuộc sống, ai cũng phải trải qua đầy đủ những cung bậc cảm xúc vui buồn, yêu thương, giận hờn,… Những cảm xúc này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến suy nghĩ và hành động của chúng ta. Cảm xúc tích cực và tiêu cực luôn cùng tồn tại, nếu bạn biết cách dung hòa chúng thì cuộc sống của bạn sẽ trọn vẹn hơn. Trong kinh Phật thường đề cập đến “hỉ, nộ, ái, ố” của con người và dạy chúng ta cách kiểm soát chúng. Vậy hỷ, nộ, ái, ố là gì? Làm sao để giữ cho tâm thanh tịnh giữa cuộc sống bộn bề này?

Hỉ, nộ, ái, ố là gì?

Hỷ: Mừng

Là những niềm vui xuất phát từ tâm hồn, tâm can nó biểu hiện qua ánh mắt, nét mặt, nụ cười hay hành vi, ý tưởng, nét đẹp thẩm mỹ qua những tác động của mọi thứ xung quanh.

Ví dụ:

– Bạn đạt kết quả học tập tốt liền vui mừng, hớn hở.

– Bạn nghe bản nhạc có lời vui khiến tâm trạng thích thú, phấn chấn

Nộ: phẫn nộ, tức giận

Nộ là cảm giác gay gắt, nóng giận, bực tức, bốc đồng, bất mãn về một điều gì đó khiến ta mất đi cảm giác bình yên nơi tâm hồn. Nộ được gợi lên từ cảm giác khó chịu, là cảm xúc thuộc và sân tâm.

Nộ cũng có nguồn gốc từ tham dục. Đây là những cảm xúc “giết hại” sự tu dưỡng bởi nộ thì tâm “tàn”, nộ thì tạo điều kiện cho những lời nói và hành vi thiếu hiểu biết xuất hiện.

Ví dụ:

– Khi thấy ai đó đụng chạm vào lòng tự ái và xúc phạm đến quyền lợi bản thân, thì cảm giác phẫn nộ dâng lên.

– Khi muốn đạt được mục đích, nhưng bị người ta phá bỏ, thì liền trở nên giận dữ, tức tối, thù hằn.

Ái: thương, yêu

Là sự để tâm, vướng mắc của mình vào những đối tượng xung quanh. Ái là trạng thái cảm xúc có thể đồng hóa bản thân mình với các đối tượng thông qua sự nhận biết cảm nhận về năm giác quan.

Ví dụ:

– Khi bạn yêu một người bạn khác giới nào đó (bạn là nam), tai bạn thấy cô ấy hát hay, mắt bạn thấy cô ấy đẹp, tay bạn chạm vào tóc cô ấy rất nhẹ nhàng, mũi bạn cảm nhận mùi thơm của cô ấy, thậm chí bạn luôn để tâm trí nơi cô ấy,…

– Khi bạn yêu động vật, bạn muốn nuôi chúng, phân phát đồ ăn thức uống cho chúng.

Ố: ghét

Ghét là cảm giác nhìn thấy thứ gì đó hoặc ai đó không hợp ý, khiến bạn không thích. Tính cách này rất phổ biến trong mọi tâm thức cá nhân, thường xuất hiện thứ cảm giác chán ghét, xuất phát từ tâm sân si, ganh ghét.

Ví dụ:

– Khi ai đó hay xoi mói, xóc xỉa bạn, bạn cảm thấy ghét người đó.

– Khi thấy ai đó tài giỏi hơn bạn và giành đi nhiều thứ của bạn thì trong bạn sinh ra lòng ganh tị dẫn đến bạn ghét người đó.

Ngoài 4 trạng thái nêu trên ra, trong 7 thứ cảm xúc trong “thất tình- lục dục” còn có thêm 3 thứ nữa gồm: ai (bi ai, đau buồn), lạc (niềm vui về thể xác, cảm giác thô), dục (ý niệm ham muốn, dục niệm).

Hỉ, nộ, ái, ố gắn liền và tác động đến cuộc sống như thế nào?

Trong cuộc sống không ai tránh khỏi những cung bậc cảm xúc vui, giận, yêu, xấu hổ vốn có này, niềm vui chợt đến, ta tức giận khi ai đó xúc phạm mình, dành tình cảm cho người thân, người giúp đỡ mình. trong cuộc sống và ghét những ai cản trở cuộc sống của chúng ta. Hạnh phúc và tình yêu thương xuất hiện càng nhiều thì cuộc sống của chúng ta càng tốt đẹp, nhưng sự giận dữ và oán giận xuất hiện càng nhiều thì cuộc sống của chúng ta sẽ trở nên tăm tối và có xu hướng tiêu cực. Chúng ta không thể ngăn nó xảy ra, nhưng chúng ta có thể kiểm soát nó và cách chúng ta tiếp nhận nó.

Khi cuộc sống của bạn gặp quá nhiều khó khăn, thất bại, tai tiếng, bức xúc không thể dung thứ được thì chắc chắn bạn sẽ nổi nóng và bực bội. Nhưng nếu bạn biết cách đối mặt với nó một cách nhẹ nhàng hơn, mọi thứ sẽ trở nên tích cực hơn rất nhiều, bạn cũng bớt lo lắng hơn trong đầu.

Và tất nhiên, khi niềm vui và sự may mắn bất ngờ đến với bạn, khiến bạn vô cùng hạnh phúc thì bạn không nên thể hiện nó một cách thái quá theo cảm xúc mà hãy kiềm chế bản thân vì nếu vui thì niềm vui của bạn sẽ hiển hiện. Phóng đại quá mức sẽ trở thành trò cười để người khác bàn tán.

Vì vậy, dù trải qua bao vui buồn trong cuộc sống, chỉ cần bạn biết cách đón nhận và ứng xử là yếu tố quan trọng cuối cùng để xác định bạn là ai.

Làm gì để dung hòa hỉ, nộ, ái, ố?

Để có một cuộc sống tốt đẹp, được nhiều người yêu mến, bạn không thể không dung hòa được hỷ, nộ, ái, ố trong cuộc sống. Để làm được điều đó, bạn nên học cách sống:

– Kiên nhẫn và luôn siêng năng

– Học cách yêu thương và tha thứ

– Nuôi dưỡng tinh thần bằng những điều bổ ích

– Siêng năng cho đi, làm việc thiện, vị tha

– Đối xử với mọi người bằng sự khiêm tốn và lịch sự

– Luôn giữ tâm trong sáng mọi lúc

– Luôn trong tâm trạng đau khổ để khao khát sống tốt đời đẹp đạo, hướng thiện.

Chúng ta vừa trả lời câu hỏi hỷ, nộ, ái, ố là gì và các cách kiểm soát cảm xúc trong cuộc sống. Hi vọng những chia sẻ trên sẽ hữu ích và giúp mọi người có cái nhìn sâu sắc hơn về cuộc sống cũng như biết cách tiết chế cảm xúc để có một cuộc sống tốt đẹp.